Artefakty w USG – jak je rozumieć i wykorzystać w diagnostyce?

Diagnostyka ultrasonograficzna to potężne narzędzie w codziennej praktyce, jednak interpretacja obrazów ultrasonograficznych wymaga nie tylko znajomości anatomii i patologii, ale także świadomości istnienia artefaktów i rozumienia ich wpływu na ocenę struktur.

Artefakty mogą doprowadzić do błędnych wniosków, jednak często są także cennymi wskazówkami w ocenie obrazów.

Najczęstsze artefakty w badaniu USG

🔹 Cień akustyczny –obszar o obniżonej echogeniczności pojawiający się za strukturami silnie osłabiającymi lub odbijającymi ultradźwięki (kamienie, kości, ciała obce). Może pomóc w diagnostyce (np. wykrywaniu kamieni moczowych), ale także maskować obecność struktur.

Wyróżnia się różne rodzaje cieni:

• Cień brudny– cień niejednorodny. Pojawia się gdy wiązka ultradźwięków w znacznej części ulega odbiciu np. na granicy gazu i tkanki miękkiej, co często obserwuje się w jelicie grubym.
• Cień czysty– cień jednorodny, bezechowy. Powstaje głównie za strukturami bardzo silnie pochłaniającymi ultradźwięki (kamienie, kości, lite ciała obce).
• Cień brzegowy– tworzy się na granicy struktury o zakrzywionym kształcie. Ten artefakt może imitować np. ubytek ściany pęcherza.

---

🔹 Wzmocnienie akustyczne – jest to nadmierne rozjaśnienie obszaru za strukturami wypełnionymi płynem (np. pęcherz moczowy, torbiele, pęcherzyk żółciowy) wynikające ze słabszego tłumienia wiązki ultradźwiękowej przechodzącej przez płyn. Artefakt ten jest przydatny w różnicowaniu struktur wypełnionych płynem od tkanek miękkich.

---

🔹 Rewerberacje – powtarzające się, równoległe do sondy linie, powstające wskutek wielokrotnych odbić wiązki przez powierzchnie silnie odbijające ultradźwięki takie jak gaz. Mogą utrudniać ocenę narządów wewnętrznych.

• Ogon komety- charakterystyczny typ rewerberacji, w postaci krótkich, zlewających się ech, które ulegają osłabieniu wraz ze wzrostem głębokości. Powstaje przy obecności powierzchni granicznych leżących blisko siebie (np. gaz uwięziony w płynie). Spotyka się go także obrazując metalowe struktury (igły biopsyjne czy śrut).

• Artefakt ring down– podobny do ogona komety; w postaci pasma jednakowych, hiperechogennych linii. Powstaje na skutek rezonowania pęcherzyków gazu i uwięzionego pomiędzy nimi płynu. Widoczny przy nadmiernej ilości gazu w jelitach czy ropniach z obecnością bakterii wytwarzających gaz.

---

🔹 Artefakt odbicia lustrzanego – powstaje gdy ultradźwięki odbijają się od zakrzywionej, gładkiej, silnie odbijającej powierzchni, np. na styku powierzchni płuc i przepony. Powoduje to powstanie fałszywego „lustrzanego” obrazu struktur po przeciwnej stronie tej powierzchni.

---

🔹 Artefakty imitujące osad/zagęszczenie w pęcherzu moczowym, pęcherzyku żółciowym i torbielach:

• Artefakt listka bocznego- gdy boczne wiązki napotkają silny reflektor (np. ścianę pęcherza), ich echa mogą być błędnie przypisane do wiązki głównej, co prowadzi do pojawienia się fałszywych struktur na obrazie.
• Artefakt grubości warstwy– powstaje, gdy wiązka ultradźwiękowa obejmuje zarówno strukturę litą jak i płyn, prowadząc do uśrednienia sygnałów.

---

🔹 Artefakt migotania (ang. twinkling artifact) to zjawisko obserwowane w trybie kolorowego Dopplera, widoczne jako mozaika naprzemiennie zmieniających się odcieni błękitu i czerwieni, pojawiająca się za strukturami silnie odbijającymi ultradźwięki.

Zjawisko to znajduje zastosowanie m.in. w diagnostyce kamieni układu moczowego czy obrazowaniu innych mineralizacji w tkankach.

---

USG bazuje na artefaktach

Choć artefakty mogą utrudniać diagnostykę, w wielu przypadkach to właśnie one są podstawą oceny. Przykładem jest badanie ultrasonograficzne płuc, które w przeciwieństwie do badania większości narządów nie pozwala na uzyskanie rzeczywistego obrazu.

W diagnostyce płuc lekarze oceniają właśnie artefakty, takie jak linie A, B, C czy Z, które dostarczają kluczowych informacji, np. obecności płynu czy zmian śródmiąższowych.

Znajomość artefaktów może posłużyć także do diagnostyki ciał obcych, obecności kamieni w pęcherzu, mineralizacji czy gazu.

Jak unikać błędnej interpretacji?

• Przygotuj pacjenta do badania- część artefaktów takich jak rewerberacja wywołana obecnością gazu czy brudny cień akustyczny wynikający z obecności treści w jelicie można ograniczać stosując u pacjentów głodówkę przed badaniem.
• Pamiętaj, że głowica musi mieć kontakt ze skórą. Przygotuj odpowiednio skórę, zastosuj żel do USG i uzupełniaj go w trakcie badania.
• Stosuj różne kąty przyłożenia głowicy – zmiana pozycji sondy może pomóc odróżnić artefakt od rzeczywistej zmiany patologicznej.
• W razie potrzeby dostosuj ustawienia aparatu – zmiana głębokości, częstotliwości czy wzmocnienia może poprawić jakość obrazu.
• Porównuj obraz z anatomią – zastanów się, czy zobrazowane struktury odpowiadają rzeczywistym narządom.
• Analizuj artefakty w kontekście konkretnego pacjenta – znajomość ich pochodzenia pozwala lepiej ocenić diagnostyczną wartość obrazu.

---

Źródła:

• Techniki ultrasonograficzne w diagnostyce stanów nagłych małych zwierząt; Gregory R. Lisciandro; wyd. Galaktyka
• Atlas ultrasonografii małych zwierząt; Dominique Penninck, Marc-André D’Anjou; wyd. Galaktyka
• Diagnostyka ultrasonograficzna małych zwierząt, wydanie 4; John S. Mattoon, Rance K. Sellon, Clifford R. Berry; wyd. Edra Urban & Partner